Ka Philh Khawh Lomi

Acaan cu 1974 kum March thla ah a si. Zinglei khuadei lai suimilam 4 am hrawnghrang ah khualu sanglei i a ummi Pu Thang Hnin (Kulh Mang Pa) nih “Aw Lian Thang Pa”2 tiah a vun au. A rauh hlan ah Lian Thang Pa nih a vun hawih ve i Khuangtum lei ah “Vau Kan Cul“ lai i Pu Thang Dum (Tin Cung Pa) le Pu Hmun Ling (Sam Par Pa) zong kha hei chim chin ve hna law tiah a vun ti hlei ah Pu Thang Hnin nihcun Par Hliang pa aw khuangtum lei ah Vau kan cul lai ee tiah a hei thanh rih. Zei thongpang chia dah a um, vau kan cul lai an ti cu, zei a sullam dah a si tiah ka nu cu ka vun hal. Ka nu nih Ram kan vai lai, khan kan haw lai tinak a si, sa khan kan dum lai tiah ti phung a si lo. Khan chung i a ummi sa vialte ka dang ah an kal dih sual lai tiah an zumh caah vau kan cul lai tiah minhlen in an tinak sullam a si a ka ti.

Khua cu a hung dei i thaithawh ei khim le cangka vau cul nak i a kal hnga ding pawl cu kan chuncaw le kan ti thol cio he kan i thawh cio i Phaipha lei kalnak lam Hup Mang Pu a lungpumh (kuu) hmun ah kan i tong dih hna. Minung kan tling pah cang lai ti khan ah khan Pu Duh Lei (Par Hliang Pa ) nih ralrin peknak le cawnpiaknak biatawi te a chim. A chimmi hna cu hi ti hin a si: (1) Meithal a tlaimi (or) khan a bawhtu nih sa le minung hliah lo in kah lo ding, (2) hi ka zawn hin na bawh lai tiah hmunhma pek hnu ah sakhan dumnak chung ah a thli thup in mifir bang luh lo ding, (3) sa cu keh le awrh artlang in bawh cio a si lai caah khan a bawhtu umnak keh le awrh ah meithal thlah lo ding, (4) kuanpum (or) kuansau pakhat cio lawng nan rawn lai i kuancik hman lo ding, (5) minung le sa palhsual a fawi te caah khanhawtu zawng dai tein kal sawhsawh lo in chawi, chawi tiah au peng ding tiah a kan chimh. Cu hnuah Pu Bawng khur (Bawng Khua) nih thla a cam i khan hawihnak lei ahcun kan i thawh.

Ahmasabik ah Zosang tiva dong i Thingmasu timi khan an kan dumpi. Khan bawhtu hna lam hruai cu Pu Hlawn Mang a si. Khanhaw pawl cu Pastor Khen Tum nih a kan hruai. Pastor Khen Tum nih sa hawtnak caah muko a rak i ken. Khan a bawhtu pawl ready an si cang lai, an i tinhnak hmunhma cio an phan cang lai, haw cang u si tiah lam hruaitu nih a kan ti le cangka sawi, sawi sawi tiah kan au i khan hawt hram kan thok. Minite (5) hrawnghrang kan vun hawt ah vom, ngalhriang, sazuk a um e, i ralring u law tiah khan chung in Pastor Khen Tum a
vung au i muko a vun tum le cangka meithal thawng cu khuarit vantek a lo ko cang. Ral dah an i do ti awk in a um. Vom aihrum thong le kio thong cu vawlei a cim cang lai ti awk in a hninh dih caah ka tih tuk i thingkung cung ah ka kai. Ka hawi le zawng keimah bang thingkung cung ah an kai cio ve i vom ai thong a daih hnu ceo in kan tum than. An kahnak he an nawlhnak he meithlal cu zun (32) hrawng an puah rua ka ti. Sa khan a bawhtu pawl nih ra cang u, haw ti hlah uh an kan ti i khanhawt cu kan i ngawl. Thongpang cu an i hal i Pu Ram Vak nih vom sumh 9 pakhat, Pu San Ci nih vom sum 8 pakhat, Pu Bawng Khur nih ngalhriang tlaih 7 pakhat, Pu Duh Lei nih nengpi tlaih 7 pakhat an hrilh ko hna. An kahmi sa cu hmunkhat ah kan pumh hna i cu ka ahcun chuncaw kan ei hna. Rawleinak ca le Pathian sin lomhnak cu Pastor Khen Tum nih thla a kan campiak hnu ah chuncaw kan ei ti hna. Chuncaw kan ei dih hnu ah “Khon Cung Hmui” timi khan kan dum than lai tiah an ti. Pu Mang Kom nih hi zatzat sa kah hnu ah zeidah dum than a hau, nan kah ciami sa hmanh kan phawr kho ti lai lo tiah a ti sual ciamman i upa pawl nih an thah lo lawng lawng a si. Sakahnak thluahchuah bawmgmal na phih dih lo maw? Biachim holhrel i ralring awk a si, ngakchia zawng na si lo tiah an chimh hrin.

Khon Cung Hmui timi sa khan cu kan dum than. A rauh hlan ah Pu Hlawn Mang nih nengpi pakhat, Pu Thang Sui nih ngalhriang pakhat, le Pu Za Hram nih saza pakhat an hrilh than hna. Cu hlei ah vanchiat van that, Pu Ram Hnin cu nengpi kibu nih a pah sual i Pu Ram Hnin cu tha lo lak in a hliam hlei ah nengpi cu a hngawng a kaik i a thi bak ve. A thimi nengpi cu Pu Ram Hnin kahmi sa ah chiah a si. Vau cul nak a kalmi cu (50) kan si. An sakmi a tam hlei ah Pu Ram Hnin zawng cu puak a hau fon i kan lungre a thei ngai ko. Asinain sakhi cek le sazuk cek hmanh hlawnh siang lo in ek cek bu he kan phawrh khawh dih.

Kan khua a langhnak Arti Au Nak hmun bo kan phan. Meithal a tlaimi cu 38 an si i cu ka bo cun thlan an thlah. Meithal zun khat ah vawi (2) cio an thlah i vawi 76 an thlah. Van le vawlei a rawk cang lai ti phun in ngakchia rual cu kan khua ruah a har dih. Upa deuh nih hla do an i thawh. A rauh hlan ah sianginn cerhhmun bo in “A hu maw, a hu maw” tiah an rak au. A nih le a nih nih e vom e, a nih le a nih nih e ngalhriang e, a nih le a nih nih e, nengpi e tiah kan lak i aw thang bik Pu Thang Hnin nih a hei thanh ve hna. Chitkhat te ah an thei fiang lo, an fian hlan lo au le nawlh lengmang a si. Cu ka bo cun kan khua cu meng khat le tlompal a hla rih. Cu ka bo ahcun suimilam pakhat hrawng kan i din hnuah kan i thawhthan hna. Khua luh lai hranwghrang kan phanh cu khuami nih an kan donnak meithal thlah thawng, darkhuang, baleu, sumsel, muko le chengcheng tumthong kan vun theih cang. Khua hauka kan vung lut i biakinn chak lung donh in khuami nih an rak kan don i meithal cu khatlei le khatlei in hehchet tiah an thlah. Darkhuang, baleu, sumsel, muko le chengcheng an tum. Khuang le siaki belte an tum lo. A phung a si lo an ti. An kahmi salu pawl cu artlang in an tonh hna i zoh cio a si. Zupu pu (2) an dah i an thlawrmi cu hrai in an pawt hna. Zuhui le zureu zawng hrai in an phawt hna. Sakap milian, mingan deuh nih hlado (vahla) an i thawh. Ka ngiat hna i cheukhat cu an tap. A ngeih a chia, an li a leng i an mitthli tete an biang cung in a lung. An hnar no ruh a tam hna i an holh kho lo. Hi tluk hawi nuamh lio ah hi hna hi ziah hi ti hin an um tiah ka nu ka hal i hi bantuk caan ahhin thlanmual a liam ciami an chung khat pawl an hlam hna, chungkhar an tling ti lo i an ngeih a chia, hi bantuk an pa le an u le nih sapi puam an kah tik ah um ve hna sehlaw zeitluk in dah kan i nuam lai ti kha an ruat i an ngeih a chiat bia si a ka ti.

Cu ka zawn ahcun mui tiang kan um hnuah kan mah le kan inn lei cio ah kan tin cio hna. Kan sa vo cu ka far nu Sui Zing nih inn tiang a ka phawrh piak.Zanriah kan ei cuahmah lio ah leng Iang Cuai a rak lut i Pu Duh Lei nih nengpi a kahmi kha salupawng vun ka cuar lai a ti i kan kawh hna ti a si ko. Salupawng vun cuar timi cu a kahmi nengpi a phei kha ni le far pek (hleh) lo in vok pakhat thah chap in a kah zan ah tuahmi puai a si. Pu Duh Lei cu khrihfa a si caah cu zan cu zudah phunphai a um lo. Lam le kui zawng a um lo. Dei lai suimilam 2 am hrawng ah rawl an kan dangh. Nengpi sa le vok sa cu vuai cikcek in ka ei.

Athaizing ah Pu Hlawn Mang zawng nih a kahmi nengpi phei cu tlang a zam ve. Pu Ram Hnin zawng nih tlang a zam ve. Khua te kan ti cu uak ngai in tin co cio a si. Cun thongpang ka theih thanmi cu Pu Ram Vak nih Pu Bawng Khur i a kahmi ngalhriang lu kha a hal chap i a mah a kahmi vom he Pasawm (somtuk) som a tuk lai ti a si hlei ah Pu San Ci zawng nih Pu Thang Sui i a kahmi ngalhriang lu a hal chap ve i Suansang ka tuah lai a ti ti a si ve ai.

Pu Ram Vak i Pasawmrel (Somtuk)

A ni thla cu ka cing ti lo. Pu Ram Vak cu bawite a bawi balmi a si caah pasawmrel puai a tuah ni ah pawngpi aa ponh, sumthong aa tonh, puanrang lam kalh a sawi hnawt i laibiar tial pi he khat lei khat lei aa chawk. Nutar patar deuh kha nan rat khawh caah kaa lom tiah a chonh, a biak hna. A liam ciami caan (or) hnulei caah tiah naa pakhat, a ra lai dingmi (or) hmailei caah tiah sia pakhat, sathluak (a kio noh) caah vok pakhat, liamsa caah vok pakhat le hnomsa caah vok pakhat a thah. Zupu cu a tam taktak. A mah nih a dahmi vok in mi dang nih an rak tlomhmi a tam deuh. Cu hlei ah mi nih an tlomhmi zureu zawng a tam taktak. Lai lam an lam. Rawlei hlan chun suimilam 12 hrawng ah a kio noh (sathluak) an kan dangh. Lian sa cu pasawm a rel balmi le sapipuam a kap balmi an pek hna. Hnomsa tu cu pasawm a rel bal lomi upa, patar le khual upa an pek hna. An ei dih lomi sa cu an inn lei ah an va pek hna. Zan lei sang ah rawl an kan dangh i pai a tuah. Paih a dih in zan 10 pm tiang lai lam an lam than.

Pu San Ci Suan Sang puai

A ni le a caan cu ka cing ti lo. Pu Ram Vak pasawmrel a dih hnu zarh (2) dan ah a si. Pu San Ci zawng cu Pu Ram Vak bantuk in lai thilthuam he a um ve. Sumthong belte aa tonh lo. Sa zawhmi poahpoah na rat khawh caah kaa lom tiin chawnh le biak kha a biapi bik ah a chiah tiin ka hmuh. A lomdon timi mi zapi ei awk caah vok pakhat, liansa caah vok pakhat, hnomsa caah vok pakhat an thah. Pasawmtuk le Suansang puai an tuah ningcang aa khat dih. An thahmi sa belte a dang. A dannak cu pasawmtuk tikah hnu lei ca le hmailei caah tiah keli sa pakaht veve thah a si. Suansang ahcun a um lo. Maw kha lio caan kha zanmang le tuanbia ah an cang dih cang. Kha lio i an i thawhmi hla do (va hla) hna cu:

Hla do tial chih ding asi rih nain ka rak peh kho deuh rih lo.Kan peh tthann te lai.

By:: Chan Pum
Hakha

Rev. Jeremiah Sang Dun cu UK a tlawng

November 9, 2009, Evangelical Free Church of Myanmar President a simi Rev. Jeremiah Sang Dun cu UK ramah Church pawl le Khrihfa sianghleiruun pawl conference tuah dingin zarh 6 chung a tlawng. Cu a tlawnnak ahcun biachimnak caan zong an pek i a tu lio Kawlram chung Khrihfa mi nih kan tonmi le mautam harnak kan ton mi kong a chim. “ Ka khualtlawnnak hi ka mit a ka auter ngaimi le ka rian caah hmuhtonnak tampi a ka pe mi a si,” tiah EFC president le Free Gospel Outreach Bible College an director a si mi Rev. Jeremiah Sang Dun nihcun a chim. A khualtlawnnak ahhin Biakinn tampi ah phung a chim i cu chung ahcun Northern Ireland, Scotland le England ramchung ummi London khua pawl hna zongah a chim. Barnabas Fund phu le CSW (Christian Solidarity Worldwide) phu hna zong a ton hna i cu ka a ton lio hna ahcun amah nih zinglei pumhnak a hruai hna. Hi conference kainak dingah
hi FIEC (The fellowship of Independent evangelical Churches of the UK) le EFCC (Evangelical Fellowship of Congregational Churches) hna hruainak in tuahmi a si. EFC hi 1954 ah Rev. Dr. Lalthanliana nih a rak dirhmi a si i a tu ahcun member 14000 le Pastor 61 an si cang. A chung ah riantuan mi hi 127 an si, local Church 240 an ngei i Biakinn 115 an ngei cang. A pathumnak president a tuanmi Rev. Jeremiah Sang Dun hi Thantlang peng Ralpel khuami a si. A nu pi Tin Thai, a fa le pa 4 he Yangon ah khua sa mi an si. (Ref: Chinlandguardian)

Japan PM nih Daw Suu thlah dingin a forhfial

Japan vunci Yukio Hatoyama nih Kawlram chung NLD hruaitu Daw Aung San Suu Kyi cu 2010thimnak tuah hlan in thlah dingah Kawl cozah sinah biatak tein a forhfial hna. Japan ramah nihnih chung an tuahmi Japan le Mekong ram pawl an i tonnak ah Yukio Hatoyama nih Kawlram aiawhtu PM General Thein Sein cu a ton i hi kong hi a chimh tiah Japan ramleng Ministry nih an thanh. Hi an i tonnak ahhin “A biapibik mi cu a cozah he NLD hruaitu Daw Suu hi nan i ton hmasa a hau, cun 2010 thimnak hi ramdang pawl mit ah zumhtlak nan siter duh ahcun Daw Suu he ramkhel riantuan ruangah thong a tlami paoh paoh thimnak tuah hlan ah nan chuah dih hna a hau lai” tiah Japan Foreign Ministry lei nih thanhca an chuah. Japan nih hin Kawl cozah cungah a lungput hi nitlak lei ram pawl le US ram nih an ngeihmi lungput he aa dang deuh. Mipi caah zawnruahnak bawmhnak lei hi a biapi deuh in Japan nih a chiah i 2008 lio ahkhan hi lei bawmhnak hi Yen 1.18 billion (Japan phaisa a si) le technical lei ah Yen 1.64 billion a rak bawmh. Ngiahlaitu pawl nihcun 2010 thimnak hi zei ti a si zongah Japan nihcun a pom te ko lai tiah an zumh. “Japan nih 2010 thimnak hi kan tanh, hi thimnak hin Daw Suu aa tel theng lo zongah mipi nih kan cohlan ding a si ko” tiah Burma-info (Japan) i an Director a simi Yuki Akimoto nih a chim.
(Ref: Mizzima)

LAICA TUANBIA

Lairam cu Mirang nih Semtember 5, 1889 kum ah doh awkin awdar an rak chuah I phu thum in an rak kan doh colh. Mah phu thum hna cu,,,
1. Gangaw phu: Gangaw in Hakha lei vialte, a uktu ah General Symos.
2. Kalemyo phu: Kalemyo in Tedim lei le Falam lei vialte a uktu ah Colonel Skene.
3. Chittagong phu: Chittagong in Thangtlang lei vialte a uktu ah Colonel Treagea.
Mah an phu dihlakin a uktu ah General Symons tuanvo an pek. Gangaw lei phu cu Zokhua Sui Hleng nih lam a hruai hna I February 14, 1890 ni ah Hakha an lak. Mah Hakha a lami phu ah cun Surgeon Major AGE Newland ( JMS ) zong sii lei tuanvo ngei in Hakha cu a hung phan ve. Miring ralkap Hakha an phanh hnu cun Senthang ler, Zotung lei le Lautu lei doh awkin an pok than I 1892 kum ceoah Hakha an phan than.
Surgeon Major AGE Newland ( JMS ) nih Laiholh le Laica cu a hnu tuaktan I, 1894 kum in Laica cu tiah hram a dawmh. A Practical Handbook of the Chin Language Spoken by the Lai’s timi cauk nganpi cu 1897 kum ah a cauk in a chuah. Mah cauk, Lai cauk lakah a hmasa bik, cu tha tein zohkhenh a si ko.
Carson Bawinu le Bawipa hna cu 1899 kum March 15 ni ah Hakha an phan ve I 1900 kum in Rev, Dr. Tilbe nawmhnak in Laica cu Newland tuahmi zohchih in an remh ve. 1908 kum ah Rev, Dr. Cope nih tampi a hun remh ve I atu I kan hmanmi Laica hin sianginn cawn awk cauk tampi a hnu chuah. Mah hnu cun 1925 kum ah Rev, Dr. Chester U Strait te hna, 1947 kum ah Rev, Dr. Robert G Johnsin te hna Hakha ah hung phan cio I laica cu a herhnak zawn tete an remh ve. Atu cu Chin Association for Christian Communication hruainak in Laica cu pehzulh in hun tuah chin lengmang a si.
(CACC)
LAICA CAWNNAK CAUK CHUNG AH LAKMI A SI.
Bawi Hu
Director

(2010 World Cup ah a tel dingmi Ram Hna)

Vawlei cung mipi nih I ngeih cio mi 2010 World Cup Pumpuluih Chuihzuamnak cu a naih chin lengmang cang I cu ka chuihzuamnak ah a telkho dingmi hna cu a tanglei ram hna hi an si.
Algeria, Argentina, Australia, Brazil, Cameroon, Chile, Côted’ Ivoire, Denmark, England, France, Germany, Ghana, Greece, Honduras, Italy, Japan, Korea DPR, Korea Republic, Mexico, Netherlands, New Zealand, Nigeria, Paraguay, Portugal, Serbia, Slovakia, Slovenia, South Africa, Spain, Switzerland, United States, Uruguay. Hi ram 32 chungah hin Slovenia hi a voikhatnak a ni tel khawhnak a si i Honduras le New Zealand hna zong hi 1982 hnu in a tu lawng hi an rak itel tthan nak a si. Mitampi nih cun hi ramthum hna i vawleicung pumpuluih chuihzuamnak ah I tel ve ding cu tiah an khuaruah a har le a lawmh zong an lawmhpi ngai hna.

Musilim simi US ralkap nih US ralkap 13 a thah hna

US ralkap pakhat a si ve mi nih US ralkap lila a kah hna hi ralkap 13 an thi 30 hma an pu. Texas State chung um mi Fort Hood timi ralkap len ah a cang mi thil a si. Akap tu pa a nu le pa hi Jordan ram in a rak pem mi a si a min ah Nidal Malik Hasan timi a si. Iraq ram ah kal ding in nawl an pek hnu ah mah tihin mi a kah mi hna a si ti si.

Hasan hi psychiatrist a si. Mihrut tibantuk, mi lung rawk mi tibantuk le thluak lei zawtnak ngei mi pawl a bawn chan tu, ruahnak a pe tu a si. Mah tihin a hawi le rumro thilak in a kah hnanak a ruang hi fiang set in an thei rih lo.

A kah lio hna ah hin, "Alah Hu Akbar" tiah a au pah in a kah hna ti a si. A sullam cu "Alah Pathian cu a lian ngan hringhran" tinak a si.

A hnu deuh ah thawngpang a ra mi ah, Malik hi Muslim ralhrang bu a si mi Alkaida he zong pehtlaihnak a rak ngei ti a si.

Mah hi ralkap doctor pahi US ram ah a chuak mi a si. Virginia State in a rak mi si ti si.

Fort Hood mithahnak thawngpang nih hin US ram mi tampi an thin a runh ngai hna i, Muslim biaknak dohnak kawng chim le phuan hi a vun tam ngai ti asi.

Aung San Su Kyi le US Palai Pawl an i ton

US ram in Assistant Secretary of State a si mi Kurt Campbell le a hawi le nih Pi Aung San Suh Gyi cu kan hnu zarh November ni 4 ni zing lei ah khan Rangoon khua i Innya Lake Hotel an an tonnak an ngei.Mah tiin tonnak an ngeihnak ah cun Kawlram chung um thawngpang hlathlai mi pawl zong an luhter ve hna nain bia halnak belte an tuah ter hna lo ti asi. Hman thlak lawng an senh hna.US ram in Palai pawl cu Pi Su Kyi an ton hlan ah Kawl ralbawi Thein Sein he Naypyidaw ah an i tong hma sa ti a si.

An i tonnak i an i ceih mi pawl kawng he peh tlai in le tu lio Kawlram an tlawnnak i hmuhton mi hna he pehtlai in Rangoon airport ah biafianternak tuah a si te lai ti a si.

Mah tiin an i ton khawh cun NLD upa hna le tlangcung mi upa hna he tonnak zong an ngei chih rihlai ti a si.

1995 kum ah khan US ram secretary a si mi Madeline Albright cu Kawlram ah a rak tlawng bal nain hlawhtlinnak zei hmanh a rak um lo

UN Card hmuh khawh ding caah ni 40 rawlulh thla a cam

Malaysia ah Chin miphun ralzam a thawng sawm in an um i ralzam tiah theihpinak card, UN card a hmu rih lo mi le a thar arak phan chap mi hi nikhat hnu nikhat an tam chin thluah mah ti a si.Malaysia ralzam mi hna caah UN card hmuh khawhnak ding hi a biapi tuk hringhran mi dirhmun a si.Pu Lian Do Cin hi Sihzang-Chin mi a si i, ACR card ai tleiih mi a si. Kum 39 a si mi Pu Lian Do Cin hi Malaysia ah a umnak a sau cang i truck a mawng tawn ti a si.
UN card hmuh khawh ve nak ding caah heh tiah UN zung le a dang Siying Ralzam zung siseh ACR siseh a rak panh tawn nain UN card a hmu kho bal lo. Mah caah cun ai bochan bik mi Pathian sin ah rawlulh thlacamnak a ngei. Ni (40)chung bak rawl a ulh i thla a cam caah a tha zang a dih i a lung tlau caah November ni 11, 2009 ni ah khan Kuala Lumpur khua UKM sizung ah an tlik pi i tu tiang cu ka sizung ah cun si ai thlawp cuah mah ko ti a si.Mawtaw a rak mawngh tawnnak cu Kuala Lumpur he ai hlatnak hmun ah a si. UN card hmuh duh ah rawlulh thlacamnak ngeih khawh ding caah Kuala Lumpur khuachung Maluri sang i a hawi pa inn ah a ra i, mah ti cun rawlulh thlcamnak angeih mi a si.

Ronaldo Ke Hnih Aamahkhan An Tuah

Atu lio vawleicung mirum pawl nih Aamahkhan Company inn hna a kangh sual ah tiah le, an nunnak a liam tikah tangka lo tlau lo dingin an nunnak aamahkhan an tuah cio. Cuti aamahkhan an tuah chung i an inn a kangh le a nunnak a liam sual ahcun aamahkhan company pawl nih tangka an liam hna bangin tutan Real Madrid nih vawleicung pumpululh chuih man sang bik pound 80mil in an cawkmi Cristiano Ronaldo ke pahnih cu pound 90mil in aamahkhan company he min a thut ve. Real nih Ronaldo caah man tam tuk pekin a cawk tikah Caan tawi chungah a ke hna a kiah i pakhat khat a si sual lai ti a phan tuk caah hiti a tuahmi hi a si. Real a phak hnu a chuihmi puaithum ah voi 34 tluk khatlei pawl nih a ke cung i an foul tikah an lungre a thei.(Ref:star news)