Christmas le Kumthar lawmhnak ah kan buai khim cio hna lai dah! Zeikar ah hen kumkhat cu a vun liam manh hoi! kan ti cio. A luancia kum 20 hrawng kan no lio deuh hna ah cun can le kum hi a liam an har ngai ngai. A tu ah cun chikkhatlo an si. Aruang bik cu, computer le internet hi a si ko lai. Mizapi kan i manh hna lo. Theihawk, cawnawk, tuanawk a tam i, manhlo ngai in a um mi hna ca ah cun kum le can liammanh zong hi theih a si theu lo. Kum 2010 cu kan ram ca ah hmelchunh awktlak kum (significant year) a si ve. Cyclone Giri nih Rakhine ram ah mi tampi a thah hna i, mitampi in le lo lo in khua an sa. Kanmah Chin miphun hawi hna zong harnak tampi an tuar ve. Kan ram ah thimnak (Election) an tuah i, kum 20 chung ah avoi khatnak thimnak a si. Kan pi Daw Aung San Suu Kyi cu thong in an chuah. Kum 13 chung thong ah an hren hi a si. Cun, kum 14 chung daihnak (ceasefire) tuah pi mi hna tlangcung hriamtlai ralkap hna he an daihnak tuahmi cu September 1 khan a rawk dih cang i, zeitikcan poh ah i kap than ding dirhmun in an um. Culak ah hriamtlai cheukhat (A hme deuh deuh) cu KRU sin ah aa fon mi zong an um pah ve. A cung lei boruak vialte nih hin 2011 ah kan ram ah zeidah a cang lai ti hi ka hei ruat. Kan hnulei ah Pu Van Lian Thang (Van Van) nih a tial mi scenerio (cozah sernak ah asi khomi) a phun phun a kan tial piak i ka lawm ngai ngai. Rel a nuam i, kan ram chung thil a purhdah ning le a khuaruah a thuk ngai ngai mi a si ti hi ka hmuh tik ah ka upat. Kan duh maw duhlo maw? cozah pakhat kan ngei lai. Cu cozah chung ah cun ralkap uknak zeimawzat a um rih lai ti cu kan theih fiang dih mi a si ko. Sihmanhsehlaw, cu uknak chung ah cun kan mah Chin Miphun zong kan i tel ve lai. Kan ram hrim hrim ah kan parliament ah Chin miphun 74% an i tel. USDP an si zong ah, CNP an si zong ah CPP an si zong ah, Chin miphun nih kan ram ah rorelnak zeimawzat an ngeih mi hi thiltha ah ka ruah ko. Sihmanhsehlaw, dinfelnak le miphun zawnruahnak he khua nan khannak poh ah Pathian kan biakmi tih le zah buu in, kan ram cu nan kan hruai lai tiah saduh ka that ve. Nan lak ah ralkap rual an i zii len rih ko lai na in, raltha te in kan miphun ca ah nan dir ah cun kan hnabei a sei ko. Nanmah kut ah phung nan thluk khawhmi chung in kan miphun ca ah kan biaknak kong ah, kan ca le kan holh kong ah, kan thanchonak kong ah, damlonak zohkhennak le cawnnak lei hna thil tampi an um ko. Mipi nih kan in zumh hna. Kan in bochan ko hna. Kan miphun kongkau ah critical issue (biapi mi thih le nunnak a chuah tik ah) nan party nak in kan miphun kha hmai ah nan chiah poh ah cun, thiltha a chuak ko lai. Kawlram a dai lai maw cozah an ser hnu ah? Dai nai sai hlah. Daw Aung San Suu Kyi nih thong a chuah le cangka in, National Reconciliation (miphun rualremnak) kong a chim. New Year Message (Kumthar biacah) zong ah a chim. Kan mah tlangcung mi nih kan chimnak kum 20 a rau cang. UNO nih thumkomh tonnak chung in daihnak le thlennak ah ti (Negotiated settlement through tripartire dialogue) lengmang a si rih. Tulio vawlei cung nih kan ram ca ah saduh an thah mi cu: A tu hriamtlai an si ah, DASSK le NLD an si ah, KRU karlak ah bia i ruah hna seh ti hi a si ko. Sihmanhsehlaw, cu ti thil a si ti lo ca ah, a bik in hriamtlai hna nih cun hriam he an doh rih ko lai. A kap hmasa tu cu kan si lai lo an ti. Lungrualnak an ser i, a thawngbik hriamtlai Kachin, Mon le Karen le Shan an i tel dih cang i "Committee for Emergence of Federal Union" tiah riantuantinak khua an khang. Ramkip ah an kal i, cozah kip sin ah kan ram zeitindah ser kan duh ti kha an chim. Cozah tampi hna nih hi hna tello in kawlram ah daihnak a um kho lai lo ti kha an hmuh. Conflict Partners (SPDC/ Ethnics/ Democracy Forces) kha dialogue partners an si khawhnak ding ah an i zuam. Hi hna hi kan ram daihnak a phi "solution" ca ah a biapi ah an ruah hna. Tuk le dohnak a um ah cun kan ram cu zeitin cun he a nuamh rih khawh hnga! Sihmanhsehlaw, kan miphun chung ah hi hriam tlaih hi kan politics ca ah thazang a si a hauh ca ah, hriam kan tlaih rih hi a hauhnak a si. Nizan nai hrawng CNF nih Europe ah siseh, USA ah siseh, kan ram dothlennak kong le cu chung ah ramdang um kan biapit zia an chim cang. A rauhhlan ah Australia le New Zealand zong kal an i tim rua! I dohnak zong cu cu hlan nak in a rak um kho fawn. Hitu hi cu sihraw hlah seh tiah thla kan cam cio hna lai. Nizan nai Karen ramri kan va tlawng. I kahnak te te a um peng ko. A rak tli le zam mi zong a thong in an si peng ko ee tiah Dr. Cynthia Maung nih Maesot ah a kan chimh. KNU/ KNLA, DKBA le KNU Peace Council ti in buu thum tluk ah an um i, an zapi ngawtin Kalwram ralkap he kahnak an ngei cuahmah. IDP camp Ehthutha ah kal kan i timh mi zong KRU ralkap camp pakhat KNLA nih an kah hna ca ah Salwin tiva tankhawh a si ti lo i, kan i let. Sha ram zong ah i kahnak te te a um pah. KRU nih Hriamnam ngan (Miakpi pawl) kha a kenkip ah Shan ram ah a chiah hna. Wah dah a tuk hmasa bik lai tiah an zumh cio. Kachin lei kap zong ah (Kah deng deng) stand off voi 2 a um cang. A zeitik can poh ah biatak in kah le dohnak kha a kenkip in a um kho. CNF zong i kap ding ah kan i ready an ti. U le nau hna, kan himnak ca ah ral a do mi miphun kan si. Ramchung ah siseh, ramleng ah siseh, kan ruahnak le kan thazang (phaisa thazang siseh, fimnak thazang siseh..) funtom hna uh sih law, duhsah te in kan ram thlennak ah a kenkip in kan i tel cio a hau. Zeitindah kan i tel cio lai? ti kha biahalnak a um tawn. Ramchung ah a tu Civil Society tampi a thli in siseh, a lang in siseh an dir cang. Media tampi nih kan ram fim an kan chimh thluahmah. Khuakip ah mino buu an dir cang. University kip ah sianghleirun kai kan fanau hna nih kan ram politics (kan ram kong ah) ah biatak te in khua an ruat (Critical thinking). Ramleng chuahnak in ramchung in zeitindah tan kan lak khawh lai ti mi ruahnak thar a um cang. Cu cu a tha. Ramleng a chuakcia hmanh hi kan zatuk cang. Kan Krihfa buu ramchung ramleng kan biaknak kong ah siseh, kan miphun le ca, sifah raldonak etc.. i kawmhnak le biaruahnak an ngei cang. GCCF tiah an kan dir piak. CNP le CPP zong hi hmailei ah cun an i fawn te lai tiah ruahchannak ka ngei. An i fawnhlo zong ah riantuantinak thinlung an ngei ko ca ah hna a ngam. Thathawhnak lawngpi an si ko. 2011 cu kan ram le miphun ca ah a sunglawi mi kum si seh law, kum a dih tik ah "Kan kum a vui tha" kan ti te lai.
Victor Biak Lian
Ottawa
