Faiceu: Atu hi American President Barack Obama nih Refugee kong ah minthutnak a ngei cang ti a si i zeizat sat dah 2010 ca ah hin lak a timhmi a si?
Pu ZTH: A si, September 30, 2009 ah a min a thut. 2010 kum caah ralzaammi vawleicung ramkip in 80,000 lak aa tim. Mah 80,000 hi a tam bikmi lak ding (ceilings) tiah a ti. America ramchung a phan taktakmi (actual arrivals) tu cu hi zat hi a si lo kho men.
Faiceu: Zeiruang ah January siloin September thla ah hin a si?
Pu ZTH: America ah acozah kum (fiscal year) hi October in aa thawk. January a si lo. Kum dongh zong September thla dih a si. December thla dih a si lo. Cucaah September thla dih 2009 kum hi 2009 kum caah kum dih a si. 2010 kum thar cu October 1, 2009 ah aa thawk cang. Cucaah September thla dih ah a min a thut hi a si. President hlun George W. Bush kha cu October zarhnihnak hrawngah a thut tawn. A hnu deuh kan ti lai cu.
Faiceu: Cu ti a si ah 2010 hi zeitin a si kun lai.
Pu ZTH: 2010 kum cu October 1, 2009 in a thawk i September 30, 2010 a dong lai. Faiceu: Hi min a thutmi lak ding hi zeitindah a then ning a si? Min an thut ningcang, thil sining hi zaran mipi nih kan fian khawh dingin na kan chim kho hnga maw?
Pu ZTH: America acozah nih ralzaammi lak ding a ti tikah kumkhat caah hi zat hi ka lak lai tiah president nih bia a khiah (presidential determination ti a si). Cucaah 2010 kum caah hin 80,000 lak ding a ti tikah hin vawleicungpi kha region in a then hna. Cu hna cu: Africa, East Asia, Europe and Central Asia, Latin America and the Caribbean, Near East and South Asia.
Faiceu: Kannih Kawlram mi hi tah an thenmi lakah zeiphun ah dah kan i tel?
Pu ZTH: Kawlram mi hi East Asia chungah aa tel. 2010 kum caah 17000 lawnglawng lak aa tim cang. 2009 kum ahcun 19,850 nih America an phan. An tam ngai. Cucaah 2850 in a thumh ti khawh a si.
Faiceu: Zeiruangdah kanmah lei hi a thumhning a si?
Pu ZTH: Africa lei tam deuh lak a timh caah a si. 2009 kum ah Africa leiin ralzaammi 9,669 a lak hna. Kumthar 2010 kum ahcun 15,500 lak aa tim cang.
Faiceu: An kan lak dingmi zat hi 17,000 na ti maw cu?
Pu ZTH: A si. Kumthar caah 17,000 lak aa tim. Hi chungah Kawlram mi a si lomi tlawmpal an i tel lai. Cun, hi chung ahhin 2009 kum i a pom cangmi America a lut rih lomi 2700 reng lo an i tel chih. Cucaah mithar hi cu 14300 hrawng an si lai. Mah chungah hin Thailand lei khi kum dang bantukin biapi deuh in a ruah rih ko hna lai, tiah ka ruah.
Faiceu: Thailand lei hi biapi deuh in a chiah tinak maw a si hnga?
Pu ZTH: Aw, si bak ko. A si awk zong a si. April thla 2009 kum tiangah Thailand i UNHCR nih a lakmi Kawlrammi cu 117,000 an si. An tam taktak. Tahchunhnak ah 2009 kum ah Malaysia lei in 5300 hrawng lawnglawng a lak. A tangmi cu Thailand lei khi (tahchunhnak ah Karen le Karenni le adangdang) an si. Tukum zong hi ti luanning deuh in a kal rih ko lai, ka zumh.
Faiceu: A lak dingmi hi kan hnu kum nakin a tlawm deuh tikah Malaysia ralzammi nih hin tah zeitlukdah kan tem khawh ve lai?
Pu ZTH: Na biahalnak hi a tha tuk. Mah hi biatak tein ruah a hau cang. 2009 kum ah khan Malaysia in 5300 reng lo a lak. Hi chung ah hin Chin miphun cu 4400 hrawng an si. A tangmi cu Kawlrammi miphun dang an si. Tukum cu 4400 nak in a tlawm deuh cang lai tinak a si ko.
Faiceu: 5300 hi khoika zawn ah dah a telmi a si?
Pu ZTH: East Asia chungin a lakmi 19,850 chung ta a si. Tukum hi 17000 lawnglawng lak aa timh tikah cun Malaysia lei in cun a tlawm deuh ngai cang lai tinak a si. Malaysia lei in a lak zat a chim lonain ruah damh khawh cu a si ko, nikum nakin a tlawm ngai cang lai.
Faiceu: A si ah tah, a lakmi chungah hin Chin maw kan tam deuh lai miphun dang dah? Malaysia cu Chin caah kan i ruah.
Pu ZTH: Nikum a lakning zoh tikah 80% cu Chin a si i, 20% hrawng hi Chin a si lomi Shan, Karen, Kachin le adangdang hna an si. Tukum cu Chin a si lomi tam deuh a lak cang men hna lai ka zumh. Cucaah Chin a lak ding a tlawm deuh lai tinak a si fawn. Faiceu: Chin a si lomi tah an tam ve maw, Malaysia ah hin?
Pu ZTH: June thla 2009 kum tiangah 49,852 an si. An tam ngai. Ram dangmi tampi an um ve.
Faiceu: Zei ruangah dah mobile registration hi tuah dih a kan timh?
Pu ZTH: Hihi cu ramthumnak kal ding ruangah a si theng lo. Malaysia ah him tein um khawh ding hi a si bik. Palik le Rela nih tlaih lo dingin.
Faiceu: Ramthumnak kalnak kongah kal than u sihlaw, 2009 kum lakhnga dingmi a la dih fawn lo. 2010 kum hi tah a la dih kho lai maw?
Pu ZTH: America ram nih ralzaammi a lakning tuanbia zoh tikah ka lak lai tiah a tining in America ramchung an phan dih kho tawn lo. Tahchunhnak ah 2009 kum ah hin 80,000 ka lak lai tiah president Bush nih min a rak thut. Asinain, a phan taktakmi cu 74,652 lawnglawng an si. 2003 kum ah lak ding a timi 70,000 a si. Nain, America ramchung a phan taktakmi cu 28,422 lawnglawng an si. 2002 kum hoi hna kha cu buai he a si tikah lak ding a simi hmanh hi 36,500 lawnglawng a si. A phan taktakmi cu 27,119 a si. An tlawm ngaingai.
Faiceu: Thailand ah tampi an um ve i khi hna nih tah zeizatdah an hmuh khawh ve lai?
Pu ZTH: 2009 kum ah khan a zapi a lakmi cu 19,850 a si. Hi chungah Malaysia lei in cun 5300 hrawng lawng an si. Thailand lei cu 75% reng lo kan ti lai cu. Phundang in chim ahcun Malaysia lei cun 25% lawnglawng a lak tinak a si. Kumthar zongah hiti hin a si rih lai, ka zumh ko. A zapi 17,000 lawnglawng a si cang fawn. Mah chung ah hin mihlun 2700 aa tel fawn. Mithar cu 14000 hrawng a si tinak a si lai.
Faiceu: Malaysia lei ah kal than ko u sihlaw, cu zat lawng Malaysia ah lak ding a si tikah, kan hnu kum lak dingmi zat hmanh kan kal khawh lo tikah, hi tah zeitin an kan tuah lai?
Pu ZTH: Mah bak hi kan dirhmun taktak cu a si. Obama nih 2010 kum caah a min a thut cang caah zeitihmanh in hi naktam in lak dingin hal awk a tha ti lo. Cucaah a palhmi hnabeisenak ngeih ding a si lai lo.
Faiceu: Cuti a si ah kan nih Chinmi hi tah tukum 2010 ah zeitlukdah kan i tel khawh lai?
Pu ZTH: Nikum ah 4400 hrawng a si, tukum cu hinak a tlawm deuh suaumau lai tiah ruahdamh khawh a si ko. Norway, Denmark, Sweden, Canada ram hna nih tam an la fawn ti lo.
Faiceu: Chinmi Malaysia ah hin 30000 in 40000 kar kan um lai tiah ruah a si tikah rat a timmi caah ruah channak a um lai maw?
Pu ZTH: Um bak hlah! UNHCR phung le phai theih lo hmanh ah kanan tuak in tuak ding a si ko cang. Lak dih timi cu a si kho hrimhrim lo. Ka chimmi hi palh ning law ti ka duh. Ka palh lai ka zumh fawn lo.
Faiceu: Atu registration a kan tuahmi hi tlai khihnak luatnak ca menmen lawngmaw a si lai?
Pu ZTH: UNHCR phung le lam ah a sang bikmi cu ralzaammi himnak (protection) pek hi a si. Cucaah tlaih khihnak in luat ding hi aa timh hrimhrim awk a si.
Faiceu: Cuti ruahchannak a um lo a si le a um ciami hna caah tah ramthumnak kal ding hi tah i benh tibantuk hi zeitin?
Pu ZTH: Benh zong benh lo zongah a si kho lo. Benhmi le benh lomi aa khat ko. A kalmi zat tiin minung lurel in tuak a si. Cucaah benh nak cun Kawlram leiin kalnak (Visa 93) khi ruah deuh awk a si.
Faiceu: Visa 93 cu zeitin kan tuah lai?
Pu ZTH: America phak cang kain DHS ah sok ding a si ko. A har lo. Faiceu: Atu ralzam hna caah tiah project an tuah cuahmah mi hi ramthumnak kal loin Malaysia an um chung i zoh khenhnak caah an timi a si lai cu? Ram that in kan kirter dih hna lai tiduhnak maw a si hnga? Pu ZTH: A si ko. Mah policy hi ram hnihnak ah um khawhnak (local integration) ti a si. Ram a that tikah kirter ding a si lai.
Faiceu: Ruahchannak kan ngei tilo tinak a si ko cang. Biadanh ah CRC hi 2001 in rak thawk a si. Nang Malaysia na rak phak hi 2004 hrawng ah a si rua. Naphak hnuah Malaysia Chinmi hna nih ramthumnak lanh hi a runrun in kan lan tiah kan i ruah ko. Chinmi caah zeitluk in dah na rak tan?
Pu ZTH: A si, February 2004 ah UNHCR zungah riantuan dingin Malaysia ka rak phan. UNHCR HeadquartersGeneva nih rian kong an rak ka theihter hmasa. Cun, CRC upa te zongnih Malaysia kal dingin an rak ka sawm len cang. Cun, 2004 kum thawkin biatak in America lei kal hi aa thawk taktak ko. 2004 kum ah President George W. Bush kha a term hnihnak president a tlin kha a si i, amah dawtnak ruangah a si bik. Chin miphun chungin biatak tein a tuanmi pumpak in siseh, a buu in siseh an tam ngai. Chin a si lomi zong an tam fawn. Cucaah hi ti i America kal khawh a si hi minung pakhat maw a si loah buu khat lawnglawng riantuannak in a chuakmi a si lo, tiah ka pom. Kei zong lungtekep pakhat bantuk ka si ko, tiah ka ruat ko. CRC cu thazang a rak chuah hmasa bik tu a si bantuk in kan upat awk le kan ttih zah awk a si tiah ka ruat. Faiceu: Atu ah cun CRC in ACR zong a chuak cang, cun a dangdang bu tete zong an um len rih. Hi hna UNHCR hmai riantuan tinak na hmuh ning na kan chim kho hnga maw? Pu ZTH: CRC le ACR hi biapi deuh ah kanmah Hakha lei nihcun kan theih hna. Anmah lawng an si lo. FRO (Falam Refugee Organization) timi Falam lei buu zong a um. Cun, ZAM an timi Zomi buu zong khi zung an ngeih ve i, 10000 leng kan um an ka ti. Buu khat te i um cu UNHCR caah siseh kanmah Chin miphun caah siseh a tha deuh nain, atu cu a tlangpiin phu 4 ah i then a si. ACR le CRC upa te hi an lungthin an i hmu ngai cang tiah ka ruat. Ka lawm ngai. Nain, FRO le ZAM belte he zeidah an lawh te hnga?
Faiceu: Atu zong ah ralzammi hna caah rian na tuan cuahmah thiamthiam. Nangmah pumpak le na innchungkhar caah an dawnkhan lo maw?
Pu ZTH: Dawnkhantu cu a tam tuk ko. 2004 kum i Malaysia ka rat kha keimah pumpak caah cun dawnkhantu ngai a si. Sianginn ka dih ka te a si i, rian luh colh ding ka si nain. Lahkhah pek lomi Malaysia kal tu kha ka rak i thim. Ka ngai chih lo. Kan miphun caah nunnak thap in a tuanmi hmanh pei an um cu.
Faiceu: A hlan nangmah na rak um lio hma a kal bantukin atu ah tah zuampiak awk kan tha ti lai maw, a um ciami ca tel ah?
Pu ZTH: 2004 kum in hma a rak kalmi hi keimah pakhat ruangah a si hrimhrim lo. Hiti nan ruah ahcun nan palh ngai lai. Kanmah Chin miphun lawng siloin miphun dang dawtu tampi thazang zong aa tel. A taktak lo ti ahcun America dawtnak a si bik ko. Thlarau lei mit in zoh ahcun Pathian a vel kan ti lai cu.
Faiceu: UN kan luhnak kongah na sia a rem lomi thil a um maw?
Pu ZTH: Mobile registration luhnak ah eihmuarnak a um tibantuk a leng pah. Hihi a tha lo ngai. UNHCR a ral ngan ngai a si. I ralrin ding a si.
Faiceu: Atu Malaysia a um ciami hna le rat a timmi hna caah ruahnak tlawmpal in kan cheu law kan duh ngai ko.
Pu ZTH: Malay kal lai i ramtthumnak ah lanh colh aa timmi cu sumkhal a hnah cawrhter timh he aa lo. Cucaah a har taktakmi ti dah lo cun Malay kal hrimhrim i timh ding a si lai lo. Tlaih le khih a tam. Rian a tlawm chin lengmang fawn. Malay a um ciami zong nih ramthumnak ah kal colh dingin i ruat ding a si lai lo. Lungfim tein um ding a si lai.
Faiceu: Kan i lawm tuk hringhran.
Pu ZTH: Ka lawm tuk ve.(Ref:: Faiceu)
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment